Çocukluk çağı ses bozuklukları
Çocukluk döneminde ses bozuklukları kişinin sosyal gelişimi, okul ve gelecekteki mesleki başarısı açısından oldukça önemlidir. Ses telleri, bebeklik döneminden ergenlik çağına kadar sürekli bir gelişim içerisindedir ve bu gelişim süreci 3 kısımda incelenebilir. İlk dönem 3 yaşına kadar devam eden hızlı gelişim sürecidir, bunu ergenliğe kadar sürecek yavaş dönem izler. Ergenlikte ise tekrar hızlı bir süreç gözlenir. Ergenlik dönemine kadar kız ve erkek çocukların gırtlak yapıları ve sesleri arasında belirgin bir farklılık yoktur. Farklılaşma ergenlik ile beraber ortaya çıkar.

Çocukluk çağı ses bozuklukları tanımı seste herhangi bir parametrede ortaya çıkan normalden sapmadır ve % 6-23 arasında görülür.  Okul dönemi çocuklarda erkeklerde daha fazla ses sorunu görülürken, ergenlik döneminde kızlarda daha sıktır.

Çocukluk çağı ses bozukluklarında tanı ve tedavi yaklaşımı nasıldır?
Ses sorunu olan çocuğa yaklaşım multidisipliner olmalıdır. Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanı, konuşma-dil patoloğu, pediatri uzmanı, ebeveynler ve duruma göre eklenebilecek diğer disiplinler (Gastroenteroloji, çocuk psikiyatri allerji vb.) ekipte yer almalıdır.

Hikaye alınırken sesin durumu, sesin durumuna bağlı olarak çocuğun ev ve okulda iletişim kurma yetisinin nasıl etkilendiği ve ses sorununa bağlı kişisel ve sosyal gelişimde sorun yaşayıp yaşamadığı, çocuğun sesi konusunda kaygılarının olup olmadığı değerlendirilmelidir. Sesin değerlendirilmesinde aile ve çocuktan alınan hikayenin yanı sıra çocuk ile yapılacak karşılıklı konuşma ile dinleyicinin sesi nasıl algıladığı da değerlendirilir. Ayrıca alınan ses kayıtlarının bilgisayar ile incelenmesi tanıda yardımcıdır. Muayenede ses telleri endoskopik yöntemlerle değerlendirilir.

Çocuklarda en sık karşılaşılan ses bozukluğu sebebi ses tellerinde görülen nodüllerdir. Ses tellerinin hem kapanmasını engellerler hem de aradan geçen hava ile ses kalitesinin bozulmasına yol açarlar. Tedavi seçenekleri ses hijyeni, bekle gör yaklaşımı, ses ve davranış terapisi ve cerrahidir. Ses tellerinde ayrıca polip ve kist gibi hastalıklarda daha az olmakla birlikte görülebilir.

Çocuklarda gastroözefajiyal reflü ve larengofarengeal reflü ses bozukluğu yapabilr. Sıklığı tam olarak bilinmemektedir. Her ne kadar her reflüsü olan çocuğun ses bozukluğu olmasa da reflü ses kısıklığı olan çocuklarda göz önünde bulundurulmalıdır. Medikal tedaviden fayda görmeyenlere ameliyat önerilebilir.

Doğumsal veya edinsel webler,  tipik olarak ses tellerinin ön 1/3 lük kesimini etkiler. Her iki ses telini çekerek bu alanlarda titreşimin normal olarak başlamasını engeller. Tedavileri oldukça güç olup webin özellikleri seçilecek yöntemi belirler. Soğuk bıçak ile webin açılması veya lazer cerrahi tercih edilebilir.

Juvenil tekrarlayan respiratuar papillomatozis çocuk havayolunun en sık görülen tümoral lezyonudur ve erişkin tipe göre daha kötü ilerler. İlk bulgu genellikle solunum zorluğu ve stridordur. %75 kadarı 5 yaşından önce ortaya çıkar. Human papilloma virüs etyolojiden sorumludur ve en sık 6 ve 11 en sık karşılaşılan tiplerdir. Önlem amaçlı olarak HPV 6,11,16 ve 18 için aşı geliştirilmiştir. Günümüzde en sık mikrolarengoskopi ile soğuk bıçak diseksiyonu uygulanmaktadır.  Amaç havayolu, yutkunma ve sesin restore edilmesidir.

Nörolojik hastalıklar grubunda ses teli felci, güçsüzlüğü ve spazmodik disfoni yer alır. Felç doğumsal veya edinsel olabilir. Doğumsal paraliziler doğum travması, kardiyovasküler, iyatrojenik, nörojenik, infeksiyöz veya idiyopatik olabilir. Özellikle forseps ile yapılan doğumlarda sık gözlenir. Endoskopik inceleme ve bazı durularda EMG ile tanısı konulabilir. Tedavi seçimi hastanın genel durumu ve ihtiyaçları göz önüne alınarak planlanmalıdır. Hafif vakalarda sadece takip yeterli iken daha ağır vakalarda cerrahi girişimler düşünülebilir.

Çocukluk döneminde yer alan fonksiyonel disfoniler kas gerilim disfonileri, psikojen disfoniler ve puberfonidir.  Bu hasta grubunda duygusal sorunlar diğer gruplardan daha fazladır. Tedavide psikoterapi, davranış terapisi ve kaslar arasında dengenin tekrar kurulması gereklidir.
Puberfonin kas gerilim disfonilerinin özel bir alt grubu olduğu düşünülmektedir. Erkeklerde görülen bu sorunda tizlik sorunu vardır. Davranış terapisi tedavinin temel taşıdır.    

Resim 1. Ses kıvrımı nodülü

Resim 2. Doğumsal glottal web

Resim 3. Juvenil tekrarlayan larengeal papillomatozis

Op.Dr. Ziya Saltürk
Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi KBB Kliniği