Konka (Burun eti) nedir?
Konka denilen yapılar burundan soluduğumuz havanın ısıtılıp nemlendirilmesini sağlayarak solunum fonksiyonu düzenlenmesinde aktif rol üstlenen organlardır.  Halk arasında konka yani burun eti yanlışlıkla geniz eti veya burun septumu ile (orta kemik) karıştırılmakta olup geniz eti hastalıkları daha çok çocukluk döneminde görülmekte iken konka hastalıkları sıklıkla çocukluk sonrası dönemde görülmeye başlanır.

Konkalar burun her iki tarafında sıklıkla 3 er adet bulunurlar ve burun içindeki konumlarına göre üst konka, orta konka ve alt konka olarak isimlendirilirler. Konkalar yumuşak doku ve kemik olarak iki kısımdan oluşmuşlardır ve hastalıkları genellikle bu iki kısımdaki büyüme ve/veya yapısal-gelişimsel anormallikler nedeniyle meydana gelmektedir. Klinikte üst konka rahatsızlıklarına hemen hiç rastlanmazken en sık olarak alt konka ve daha az olarak orta konka rahatsızlıkları gözlenir.

Konka hastalıkları ve sebepleri nelerdir?
Klinik olarak en sık karşılaşılan rahatsızlık konka hipertrofisi (büyüme) olup hemen her zaman alt konkada meydana gelmektedir. Alt konkadaki bu büyüme sıklıkla yumuşak doku kaynaklı olmakla beraber kemik büyümesi veya her iki yapının birden büyümesi şeklinde de olabilmektedir. Hangi yapıda büyüme olduğunun saptanması tedavi seçimi açısından önemlidir.
Alt konka hipertrofisi en sık olarak alerjisi olan kişilerde, septum deviasyonu (burun orta bölmesi eğriliği) bulunan kişilerde ve gebelik sırasında görülür.

Alerjik kişilerin burun dokularında bulunan enflamasyon (yangı) bu dokularda ödem, kanlanma ve hücre artışına neden olarak konka yumuşak dokusunda büyüme meydana getirir. Septum deviasyonu (burun orta bölmesi eğriliği) olan kişilerde, eğriliğin ters tarafındaki burun boşluğu daha geniş olduğundan, bu taraftaki konka bu genişliği daraltmak ve hassas solunum dinamiklerini korumak için büyüme gösterir. Buna “kompansatuar hipertrofi” (telafi edici, yerini doldurucu büyüme) adı verilir. Gebelerde hormonal değişikliklere bağlı olarak konkalarda ödem ve kanlanma miktarında artış meydana gelir ve konkada büyüme ortaya çıkar. 

Orta konka ile ilgili olarak en sık karşılaşılan anormallik “konka bülloza” adı verilen konkanın kemik yapısının içinde hava olması durumudur. Burun içi sinüslerini oluşturan hava keseciklerinden birinin orta konka kemik yapısı içinde oluşması nedeniyle meydana gelir. Çok küçük ve önemsiz olabileceği gibi burun pasajını ileri derecede daraltacak seviyede büyük de olabilmektedirler. Orta konkanın ayrıca paradoks orta konka (ters eğimli orta konka) gibi doğuştan şekil anormallikleri mevcut olup kimi zaman klinik ve cerrahi önem taşırlar.

Konka Hastalıkları hangi şikayetlere neden olurlar?
Konka rahatsızlıkları kişide genellikle burun tıkanıklığına neden olur. Bu durum en sık olarak alt konka hipertrofisinde belirgindir. Orta konkayı ilgilendiren konka bülloza ise ileri derecede büyük olmadıkça çoğunlukla burun tıkanıklığına sebep olmayıp, sinüslerin açıldıkları delikleri daraltarak tekrarlayan sinüzitlere neden olabilirler. Bu yüzden de sıklıkla ileri tetkik için istenen sinüs tomografisinde saptanırlar. Aynı şekilde paradoks orta konka da sinüzit gelişimini kolaylaştırarak şikâyetlere sebep olabilir.

Konka hastalıklarına nasıl tanı konulur?
Alt konka hipertrofisinin tanısı için fizik muayene yeterli olmaktadır. Kimi zaman bu hipertrofi konka ön ucunda olmayıp arka uçta meydana gelmektedir. Bu yüzden hastalara endoskopik muayene yapılarak tüm konka yapısı görülmeye çalışılmalıdır.
Orta konka rahatsızlıkları kimi zaman fizik muayeneyle saptanabildiği gibi kesin tanı için çoğu zaman tomografi gerekli ve yeterli olmaktadır. Tomografi ayrıca hekime sinüslerin durumu ile ilgili bilgi vererek tedavi planlamasında yardımcı olur.

Konka hastalıklarının tedavisi nasıl yapılır?
Alt konka hipertrofilerinin tedavisi amacıyla günümüze kadar pek çok tedavi yöntemi tanımlanmıştır. Bunlardan bazıları radyofrekans, argon plazma ile küçültme, krioterapi (dondurarak) ile küçültme, keserek çıkartma vb dir. Her yöntemin kendine ait avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Son yıllarda tüm çevreler tarafından kabul edilen görüş ise hangi yöntem seçilir ise seçilsin mutlaka yumuşak dokuyu döşeyen “mukoza” kısmına zarar vermekten kaçınılmasıdır. Dolayısıyla günümüzde cerrahi olarak kesip çıkartmak gibi mukozayı yok eden yöntemler hemen hiç uygulanmamaktadır. Daha sıklıkla mukoza altı dokuların ısıtılarak ve burada bir nedbe dokusu yaratılarak küçültülmesi işlemi uygulanmaktadır. Ayrıca konka kemik kısmında büyüme olması durumunda sadece kemik kısım çıkarılarak başarılı sonuçlar alınmaktadır.

Alt konka hipertrofisi bulunan alerjik kişilerde kortizon türevi içeren burun spreyleri kullanılarak konka boyutunda ve hastanın şikâyetlerinde azalma sağlanabilmektedir.

Orta konka büyümeleri eğer hastada burun tıkanıklığı veya sinüzit gibi herhangi bir şikayete neden olmamış ise yoksa müdahale yapılması önerilmez. Ancak eğer bu büyüme burun tıkanıklığı ve/veya kronik sinüzite neden olduysa sıklıkla cerrahi müdahale gerekir. Konka büllozanın tedavisinde cerrahi olarak bir kısmını çıkartma veya ezerek küçültme yöntemi uygulanabilir.

Op. Dr. Can Şinasi Kalkavan
Tacirler Eğitim Vakfı Sultanbeyli Devlet Hastanesi İstanbul